صفهای نماز جماعت - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

﴿صَف های نماز جماعت ﴾

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  برای مرتب نمودن صف های نماز جماعت اینگونه می فرمودند:

( أَقِیمُوا صُفُوفَکُمْ وَتَرَاصُّوا ) (صف ها را راست و منظم نمایید و در کنار هم پیوسته  و بدون فاصله  باشید)

( سَوُّوا صُفُوفَکُمْ فَإِنَّ تَسْوِیَةَ الصَّفِّ مِنْ تَمَامِ الصَّلَاةِ )(صفها را برابر نمایید همانا برابری صف کامل کننده نماز است) (اِسْتَوُوا وَلَا تَخْتَلِفُوا فَتَخْتَلِفَ قُلُوبُکُمْ )(برابر و درکنار هم بایستید و فاصله نگیرید تا قلب هایتان از هم فاصله نگیرد)

در هنگام تشکیل صف های نماز جماعت توازن صف از هر دو طرف مورد توجه می باشد.بعد از  تکمیل شدن صف اول، صف دوم در بهترین حالت از  وسط صف و پشت سر إمام تشکیل می گردد.

    ساخت نمازجماعت جدید:اگر شخصی در حال نماز باشد و بخواهیم  او را به عنوان إِمام انتخاب نماییم به آرامی با قرار دادن دست روی شانه  اش او را متوجه می سازیم و در سمت راستش قرار گرفته نماز را شروع می نماییم.اگر جماعت نماز 2 نفره باشد و یک نفر دیگر بخواهد به جماعت اضافه شود با گذاشتن دست روی شانه نفر دوم او را متوجه می سازد که 1 یا 2 قدم به عقب برگردد تا صف اول تشکیل گردد، در صورتی که جا برای عقب آمدن نفر دوم نباشد با دست إِمام را متوجه می سازد که به جلو برود.

    نماز جماعت در خانه: مرد خانواده إمام جماعت می شود و خانم خانه  پشت سر  إمام قرار می گیرد،

در صورت وجود فرزند دختر در خانواده،دختر در سمت راست مادر قرار می گیرد.در صورت وجود فرزند پسر در خانواده،پسر پشت سر  پدر  قرار می گیرد و مادر  و دختر  در صف دوم قرار می گیرند.

 إمامت خانم ها:اگر خانمی إمام جماعت سایر خانم ها شود، داخل صف اول و در  وسط قرار می گیرد.

نمازها با صدای بلند یا آهسته - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[نمازهایی که آهسته یا بلند خوانده می شوند]

     نمازهای آهسته(سِرّی) : رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  سوره حَمد وسوره دیگر و  ذِکرهای بخشهای مختلف نماز را در تمام رکعت های  نمازهای سُنَّت انفرادی و نمازهای  جماعت ظهر و عصر را (که در روشنایی کامل روز خوانده می شوند) آهسته (سِرّی)می خواندند به طوری که تقریباً فقط برای خودشان قابل شنیدن می بود و فقط صدای خود را در تکبیرها بلند می نمودند. سایر نمازگزاران نیز نماز را آهسته می خواندند و تابع حرکات ایشان بودند.

     نمازهای جَهری:نمازهای جماعتی که رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) در  دو رکعت اول آنها سوره حَمد و سوره  دیگر را با صدای بلند می خواندند.ایشان صدا را در نماز های زیر بلند می نمودند:

در نماز صبح و دو رکعت اول نمازهای مَغرب وعِشاء (که در زمان آنها خورشید در آسمان نمی باشد)، نماز جُمُعه و نمازهای سُنَّتی که به جماعت خوانده می شوند مانند نماز های عیدقربان وعید رمضان ونماز  شب های رمضان (تراویح)،نماز خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی،نماز إستسقاء .

      رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) در نماز های جَهری ابتدا به آرامی دعاهای إِستفتاح و إِستعاذه را

می خواندند سایر نمازگزاران نیز همین کار را انجام میدادند،آنگاه رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) سوره حَمد را با صدای بلند و با ترتیل می خواندند،سایر نمازگزاران ساکت بوده و به قرائت ایشان گوش می دادند و بعد از اتمام سوره حَمد همراه با ایشان با صدای بلند آمین می گفتند،آنگاه نمازگزاران فقط سوره حَمد را آهسته و به آرامی می خواندند،سپس رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ)  با مقداری مکث به آرامی[ بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلرَّحْمَـٰنِ ٱلرَّحِیم ] می گفتند وسپس سوره ای دیگر یا چند آیه دیگر  را با صدای بلند

می خواندند و سایر نمازگزاران تا تمام شدن قرائت و پایان آن رکعت ساکت می ماندند، و بعد از تَکبیر ایشان به رکوع وسجده می رفتند.در رکعت دوم نیز همین کار را انجام میدادند.

تمامی أذکار و سوره حَمد رکعت های سوم و چهارم نمازهای جهری نیز آهسته خوانده می شوند.

سُنَّت است إمام رعایت حال نمازگزاران را مدنظر قرار دهد اگر جماعت طالب نماز طولانی است آیات بیشتری تلاوت نماید و اگر در صف جماعت، افراد سالخورده و مریض قرار دارد نماز را طولانی ننماید.

 اگر إمام  در نماز جَهری در حال خواندن قرآن باشد و آیه ای را فراموش نماید مکث نموده و آیه قبل را دوباره می خواند و مکث می نماید تا اگر شخصی در صف آیه را حفظ باشد آیه را با صدای بلند بخواند.

اگر نماز جَهری انفرادی خوانده شود لازم نیست صدا را بلند نمود،مگر اینکه به جماعت تبدیل شود.

سُنَّت است [ بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلرَّحْمَـٰنِ ٱلرَّحِیم ] سوره حمد را در دو رکعت اول  نمازهای جَهری  به آرامی تلفظ نمود.

نماز شب و نماز وِتر - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[نماز شب و نماز وِتر]

     اَللّٰهِ  مُتعال در سوره إسراء خطاب به رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  فرموده است:

[ وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَکَ عَسَى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا  ]  إسراء  (79)

ودرشب هنگام (برخیز وشب زنده داری نما)و نماز تَهَجُد بخوان، این نماز إضافه مخصوص و برای تو  (واجب) است

 باشد که خداوند تو را به مقام محمود (سُتوده  شده ای) برساند.

  نماز شب برای رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  واجب بود و ایشان نماز شب را همواره می خواندند.           خواندن نماز شب برای سایر مسلمانان واجب نمی باشد اما فضیلت بسیاری برای خواندن  نماز شب در آیات قرآن ذکر شده است وسفارشات رسولُ اللّٰه(صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  برای خواندن نماز  در میانه شب که به دور از ریا و به خاطر کسب رضایت اَللّٰه است،فضیلت فراوان آن را نشان می دهد.

  نماز شب در فاصله بعد از نماز عشاء تا نماز صبح خوانده می شود،شخص می تواند بخوابد و در میانه شب برخیزد و یا اینکه بعد از نماز عشاء  و قبل از خواب آن را بخواند. ودر بهترین حالت در 8رکعت و به صورت 2رکعتی خوانده می شود.سُنَّت است که نماز را با 2 رکعت کوتاه آغاز نماید و بر حسب توانایی  و تا زمانی که سرحال است نماز را با خواندن آیات قرآن ادامه دهد و اگر خسته شد بخوابد.

    با توجه به شرایط مکانی ( تنها بودن ،آرامش و عدم ایجاد مزاحمت برای دیگران) می توان قرائت قرآن در نماز شب را آهسته و یا با ترتیل خواند.می توان قرآن را در جلو و یا در دست گرفت و از روی آن خواند.

  نماز وِتر : وِتر به معنای تکی بودن و زوج و دوتایی نبودن است و به همین دلیل است که به 3 رکعت پایانی نماز شب وِتر گفته می شود که با یک رکعت تمام می شود. رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  در رکعت اول نماز وِتر سوره أعلیٰ(سَبِّحْ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَىٰ) ودر رکعت دوم سوره کافرون(قُلْ یَاأَیُّهَاالْکَافِرُونَ)   و در رکعت سوم سوره إخلاص (ِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ) را می خواندند و در رکعت آخر وِتر ،بعد از  رکوع نیز  قُنوت می خواندند، همچنین در (آخر ) قُنوت وِتر نیز دعای زیر را می خواندند.

( اَللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِرِضَاکَ مِنْ سَخَطِکَ وَبِمُعَافَاتِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ

وَأَعُوذُ بِکَ مِنْکَ لَا أُحْصِی ثَنَاءً عَلَیْکَ أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَى نَفْسِکَ )

(الٰهی پناه می برم به رضای تو  از خشمت و به عفو تو از عقوبت و کیفر تو  و پناه به(رحم )تو می برم از (عذاب) تو

مَدح و ثَنایت را نمی توانم برشمارم ،تو همان گونه هستی که خود بر خویشتن ثنا گفته ای )

      بعد از سلام  دادن نماز  وِتر نیز 3 بار ذکر (سُبْحَانَ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ) (پاک و منزه است فرمانروای مقدَّس) را

 می گفتند که در بار سوم صدا را کمی بلند و کشیده می نمودند.نماز وِتر به صورت 1 رکعت تنها نیز خوانده می شود.

نماز عید فطر و قربان - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

نماز تَراویح - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[ نماز تَراویح- نماز نشاط بخش و روح انگیز ]

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) در چند شب ابتدایی ماه رمضان (2  شب)پس از نماز عشاء در مسجد نمازشب خود را خوانده اند و مسلمانان نیز  پشت سر ایشان نماز را به جماعت خواندند،اما برای اینکه نماز واجب قلمداد نگردد،نماز نافله خود را در بقیه شب های ماه رمضان در منزل می خواندند.

 رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) فرموده اند: [ مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِیمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ] (هر کس، ماه رمضان را با ایمان  و به قصد حصول ثواب،در عبادت بگذراند، تمام گناهان گذشته اش، مورد عفو قرار خواهند گرفت.)

به این نماز که در شب های ماه رمضان خوانده می شود،تَراویح گفته می شود. نماز شب های رمضان معمولاً در 11 رکعت خوانده می شود که  8 رکعت اول آن تَراویح است و 3 رکعت آخر آن نیز وِتر  است.

نماز تَراویح به صورت 23 رکعت نیز خوانده می شود 10 رکعت بعد از نماز عشاء و بقیه در اواسط شب خوانده می شود. نماز تَراویح را می توان به صورت انفرادی و یا به جماعت در مسجد و یا منزل خواند.

در 15 شب آخر  ماه رمضان در تک رکعت وِتر ، بعد از برخاستن از رکوع قُنوت خوانده می شود.

نماز تَراویح به صورت جَهری خوانده می شود و امام در هنگام نماز جماعت می تواند در هر رکعت مقداری از آیات قرآن را تلاوت نماید.این مقدار تلاوت بسته به توانایی نمازگزاران و زیبایی صدای إمام می تواند ثلث صفحه قرآن ، نصف،یک و یا دو صفحه و یا بیشتر  باشد و یا اینکه امام می تواند آیات قرآن  را به صورت پراکنده انتخاب نماید و همچنین تا حد ممکن  آیات قرآن را با ترتیل بخواند. برنامه ریزی تلاوت آیات می تواند به شکلی باشد که تا پایان ماه رمضان یک بار قرآن ختم گردد. اگر شخصی تَراویح را به تنهایی می خواند می تواند از آیات کم شروع نماید و در رکعات آخر بر تعداد آیات بیفزاید.

در فاصله میان رکعت ها می توان بیشتر مکث نمود تا آب یا شربت استفاده شود و یا وضوی مجدد گرفته شود و یا اگر شخصی از ابتدا در جماعت حضور نداشته است خود را با جماعت هماهنگ نماید.

عبادت شبانه در ده شب آخر رمضان بسیار مورد توجه است از آن جهت که شب پر فضیلت قَدر در یکی از این ده شب قرار دارد که احتمال قرار داشتن آن در شب های فرد (مخصوصاً شب 27 ام ) بیشتر است.