سلام دادن نماز - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

﴿سلام دادن نماز﴾

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  برای پایان دادن به نماز سلام می دادند.در آخر نماز ،سر را به آرامی  به طرف راست چرخانده [ اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحْمَةُ اللّٰه ] می گفتند و سپس به آرامی سر را به طرف چپ بر گردانده و[ اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحْمَةُ اللّٰه ] می گفتند. رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  به مقداری سر را می چرخاندند که سفیدی چهره ایشان از پشت قابل مشاهده بود.(یعنی سر را تا حد امکان به شانه ها نزدیک  می نمودند.)

اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحْمَةُ اللّٰه  اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحْمَةُ اللّٰه   

سلام و رَحمة اَللّٰه بر شما باد

الفاظ دیگری نیز برای سلام دادن( به افراد سمت راست و چپ در نماز) ذکر شده است مانند:

سلام راست : اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحْمَةُ اللّٰه و در سلام چپ : اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَکَاتُهُ  

سلام راست : اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَکَاتُهُ    و در سلام چپ : اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحْمَةُ اللّٰه

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  گاهی نیز در نماز فقط مقداری به سمت راست متمایل می شدند و یکبار سلام می دادند.می توان در هر دو طرف سلام راست و چپ جمله اَلسَّلامُ عَلَیکُم  را نیز گفت.

أذکار بعد از نماز - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[أَذکار بعد از نماز]

   رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) بعد از نماز اندکی نشسته و به آرامی برخی از دعاها رامی خواندند و سپس بر می خاستند. چند مورد از دعاهای که در این مورد بیان شده است عبارتند از :

  أَسْتَغْفِرُ اللّٰه ، أَسْتَغْفِرُ اللّٰه ، أَسْتَغْفِرُ اللّٰه                     

اَللّٰهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ وَمِنْکَ السَّلَامُ تَبَارَکْتَ یا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ

(خداوندا مرا ببخشای، الٰهی تو سَلامی و سلامتی(وکمال)از توست،بسیار بابرکتی،ای صاحب جلال و بخشندگی)

 [بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ  اَللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلْحَیُّ ٱلقَیُّومُ،لا تَأْخُذُهُˆ سِنَةٌ وَلا نَوْمٌ لَهُ مَا فِی ٱلسَّمَاوَاتِ وَمَا فِی ٱلْأرْضِ ،مَنْ ذَا ٱلَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إلا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ، وَلا یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إلَّا بِمَا شَا…ءَ  وَسِعَ کُرْسِیُّهُ ٱلسَّمَاوَاتِ وَٱلْأرْضَ  وَلا یَـؤُدُهُˆحِفْظُهُمَا وَهُوَ ٱلْعَلِیُّ ٱلْعَظِیمُ] بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ    قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (1) اللَّهُ الصَّمَدُ (2) لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ (3) وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوًا أَحَدٌ (4)بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ    قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ (1) مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ (2)  وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ(3) وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ (4)وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ (5)  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ    قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ (1) مَلِکِ النَّاسِ (2) إِلَهِ النَّاسِ (3) مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ (4) اَلَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ (5)   مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ (6)

اَللّٰهُمَّ أَعِنّۑ عَلَىٰ ذِکْرِکَ وَشُکْرِکَ وَحُسْنِ عِبَادَتِکَ

   الٰهی یاریم دِه بر ذِکر  تو  و شُکر تو  و انجام نیک عبادت تو

[بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ  اَللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلْحَیُّ ٱلقَیُّومُ،لا تَأْخُذُهُˆ سِنَةٌ وَلا نَوْمٌ لَهُ مَا فِی ٱلسَّمَاوَاتِ وَمَا فِی ٱلْأرْضِ ،مَنْ ذَا ٱلَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إلا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ، وَلا یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إلَّا بِمَا شَا…ءَ  وَسِعَ کُرْسِیُّهُ ٱلسَّمَاوَاتِ وَٱلْأرْضَ  وَلا یَـؤُدُهُˆحِفْظُهُمَا وَهُوَ ٱلْعَلِیُّ ٱلْعَظِیمُ] بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ    قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (1) اللَّهُ الصَّمَدُ (2) لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ (3) وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوًا أَحَدٌ (4)بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ    قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ (1) مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ (2)  وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ(3) وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ (4)وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ (5)  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ    قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ (1) مَلِکِ النَّاسِ (2) إِلَهِ النَّاسِ (3) مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ (4) اَلَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ (5)   مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ (6)

سُبْحَانَ اللّٰه    33بار   اَلْحَمْدُ لِلَّهِ    33بار    اَللّٰه أَکْبَرُ      33بار(یا 34 بار)

لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ

پاک و مُنَزَّه است اَللّٰه(ازنقص ها)،تمام حمد و ثناها برای اَللّٰه است، اَللّٰه بزرگتر و برتر (از هرقدرت و توصیف)

هیچ إِلَـٰهَ ی (برحق) نیست جز اَللّٰه ،یگانه ی بی شریک،فرمانروایی از آن اوست و تمام ستایش ها  و او بر همه چیز تواناست.

سُنَّت است توسط انگشتان دست شمارش أذکار سُبْحَانَ اللّٰه  و  اَلْحَمْدُ لِلَّهِ و  اَللّٰه أَکْبَرُ  را انجام داد.به انگشتان دست نگاه نمایید، هریک از انگشتان دارای سه بخش می باشد با شمارش دو مرحله ای انگشتان دست30 ذکر  کامل می شود وبرای 3 مورد مانده ،انگشت بزرگ را سه بار در نظر می گیریم.با قرار دادن انگشت بزرگ روی سایر  قسمت ها  هر بار، یکی از 33 ذکر را  شمارش می نماییم.

لَا إِلـٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ 

اَللّٰهُمَّ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَیْتَ وَلَا مُعْطِیَ لِمَا مَنَعْتَ وَلَا یَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْکَ الْجَدُّ

هیچ إِلَٰهَ ی (برحق) نیست جز اَللّٰه ،یگانه ی بی شریک،فرمانروایی از آن اوست و تمام حمد وستایش ها و او بر همه چیز تواناست

الٰهی مانعی نیست در برابر آنچه تو عطاکنی،و کسی نمی تواند چیزی عطا (و نصیب دیگری)کند اگر تو آن را منع نموده باشی

و نفع و بهره ای شامل هیچ صاحب تلاش و همتی نخواهد شد(اگر تو نخواهی،  آنگاه که) در برابر  اراده تو(برای تحقق آن باشد)

لَا إِلـٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ  وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ

 لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِا للّٰه،لَا إِلـٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَلَا نَعْبُدُ إِلَّا إِیَّاهُ

 لَهُ النِّعْمَةُ وَلَهُ الْفَضْلُ وَلَهُ الثَّنَاءُ الْحَسَنُ، لَا إِلـٰهَ إِلَّا اللّٰهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ

هیچ معبودی (برحق) نیست جز اَللّٰه ، یگانه ی بی شریک،فرمانروایی از آن اوست و تمام حمد وستایش ها و او بر همه چیز تواناست

 هیچ قدرت  و قوة  (انجام کاری)وجود ندارد مگر به اراده اَللّٰه ، هیچ معبودی (برحق) نیست جز اَللّٰه ،و پرستش نمی کنیم جز او را

 همانا نعمت و فضل وستایش های نیکو از آن اوست، هیچ معبودی (برحق) نیست جز اَللّٰه ،

 با اخلاص او را عبادت می نماییم هر چند که(این اخلاص و یکتاپرستی )برای کافران ناخوشایند باشد.

       رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) به خواندن آیة الکرسی قبل از خواب  و بعد از نماز  سفارش نموده اند.

[  اَللّٰه ی که هیچ معبودی (برحق) نیست جز او، زنده ی پایدار،فرا نمی گیرد او را چرت (سبک)و نه خواب(سنگین)

 از آن اوست آنچه در آسمانها وآنچه در  زمین است،چه کسی می تواند شفاعت نماید نزد وی مگر به إذن او

می داند آنچه در پیش روی ما و آنچه که در گذشته بوده و کسی احاطه نمی یابد به چیزی از علمش مگر آنکه خودش بخواهد،

کرسی (فرمانروایی)اوآسمانها و زمین را در بر گرفته و حفظ و نگهداری آنها برایش سخت نیست و او بلندمرتبه و باعظمت است]

 

  رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) قبل از خواب بر کف دستانشان دمیده و3 سوره آخر قرآن را  می خواندند و سپس دستانشان را روی بدنشان می کشیدند،همچنین به خواندن آنها بعد از نماز نیز سفارش نموده اند.

به نام خداوند بخشنده مهربان*بگو او اَللّٰه یگانه ویکتاست[١]اَللّٰه بی نیاز از هر چیز [2]

زاده نشده و کسی فرزند او نیست[3]و همانندی برایش وجود ندارد[4]  

به نام خداوند بخشنده مهربان*بگو پناه می برم به خداوند سپیده دم[1]از شر آنچه خلق کرده است[2]

واز شر تاریکی وقتی همه جارا فرا گیرد[3] و از شر دمندگان در گره ها[4]و از شر حسود وقتی که حسادت می ورزد[5]

به نام خداوند بخشنده مهربان*بگو پناه می برم به پروردگار مردم[1]فرمانروای مردم[2]معبود مردم[3]

از شر وَسوَسه گر پس رونده[4] کسی که وَسوَسه در دل مردم می اندازد[5]از جِنیان و انسان ها[6]

نماز های سُنَّت - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

﴿نمازهای سُنَّت همراه با نمازهای واجب ﴾

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  در طول شبانه روز

قبل و بعد از نمازهای واجب،نمازهایی دیگر نیز می خواندند

 که به آنها نمازهای سُنَّت گفته می شود.ایشان بر خواندن

ده رکعت از نمازهای سُنَّت بسیار مداومت و تاکید داشتند:

       دو رکعت قبل از نمازهای صبح و ظهر

دو رکعت بعد از نمازهای ظهر و مغرب و عشاء

که به آنها نمازهای سُنَّت مُوکَّده (رَواتب مُوکَّده)

 گفته می شود.در صورت داشتن وقت کافی قبل از

نمازظهر دو رکعت سُنَّت دیگر نیز خوانده می شود.

زمان خواندن دو  رَواتب مُوکَّده صبح و ظهر بعد از

أَذان تا شروع  نماز واجب می باشد و زمان خواندن

سه مورد دیگر بعد از نماز واجب تا أَذان دیگر  می باشد.

نماز های سُنَّت مهم دیگر عبارتند از:

دو رکعت نماز تَحیةُ المسجد هنگام ورود به مسجد،

دو رکعت صَلاة ُالضُحیٰ یک ساعت بعد از طلوع آفتاب،

دو نماز دو رکعتی قبل از نماز عصر،دو رکعت قبل از

 نماز مغرب و عشاء  ،2 تا 8 رکعت نماز شب،

  سه رکعت وِتر  ( در کمترین حالت 1 رکعت وِتر) .

سُنَّت است نماز های غیر واجب را در منزل خواند

و این تاکید برای  دو رکعت سُنَّت بعد از نمازهای  

مغرب و عشاء  بیشتر است. اگر هنگام ورود به مسجد

 نماز اصلی شروع شده باشد، دیگر  نماز سُنَّت خوانده نمی شود.

نماز جماعت - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

 [نماز جماعت]

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) نمازهای فرض را در مسجد به جماعت می خواندند و فضیلت نماز جماعت را 27 درجه بیشتر از نماز انفرادی  بیان فرموده اند.نماز خانم ها در منزل با فضیلت تر می باشد.

به فردی که پیشاپیش نمازگزاران،نماز می خواند إمام و به سایر نمازگزاران مَأموم(مأمومین) گفته می شود. إمام جماعت باید مورد قبول  نمازگزاران باشد و در بهترین حالت اولویت با عالم (فقیه دینی) است بعد فردی که قرآن را بهتر تلاوت نماید بعد شخصی که به سُنَّت آشنا تر باشد،بعد شخصی که زودتر در دین وارد شده باشد،سپس شخصی که از دیگران بزرگتر باشد.در نماز جماعت تبعیت از إمام واجب است.

نمازجماعت با فضیلت تر : هنگامی که إمام و مأمومین با هم نماز جماعت را شروع می نمایند بعد از اجازه دادن إمام برای شروع نماز و گفته شدن إقامه،إمام تَکبیرَةُ الْإحرام نماز را گفته آنگاه سایرین اَللّٰهُ اَکبَر می  گویند و بعد از تکبیرهای إمام به رکوع و سجده می روند و بعد از سلام إمام ،سلام می دهند.

با تاخیر به جماعت ملحق شدن:اگرنماز جماعت شروع شود و شخصی نماز را از ابتدا با إمام شروع ننماید بهتر است با آرامش کامل در صف قرار گرفته، تَکبیرَةُ الْإحرام را بگوید و دست ها را روی هم  ببندد و در اولین بخش نماز  که امام در آن مکث می نماید به صف جماعت ملحق شود.

حالت اول:اگر در هنگام خواندن حَمد و سوره به صف ملحق شودوحتی چیزی نخواند و به رکوع رود  آن رکعت را کامل انجام داده است. اگر در هنگام  رکوع نماز  به صف ملحق شود(بتواند در رکوع  مکث نماید که حداقل  یک  ذکر را بگوید و با إمام  هماهنگ شود) بازهم آن رکعت را کامل انجام داده است.

حالت دوم :اگر  بعد از رکوع و یا  هربخش بعد از آن به صف ملحق شود آن رکعت را کامل  انجام نداده است و بعد از سلام دادن إمام، باید برخیزد و به اندازه رکعت هایی که نخوانده است نماز بخواند. مثلاًاگر در سجده رکعت اول نماز ظهر به جماعت ملحق شود،یک رکعت از نماز را نخوانده است لذا بعد از سلام دادن إمام بلند می شود و رکعت باقیمانده نماز  را می خواند، می نشیند و تحیّات و صلوات را می خواند و در آخر سلام می دهد. بهتر است در مواردی تا رفع مشکل، نماز را به جماعت نخواند:

 1- هنگامی که شخص گرسنه باشد و غذا  آماده باشد2- بوی بد از لباس و دهان  به مشام سایر نمازگزاران برسد3- بیماری زمین گیر کننده ومُسری 4-  هنگامی که شخص  تحت فشار است و باید به توالت برود.

نماز جماعت خانم ها:اگر در مکانی تمامی افراد شرکت کننده درنماز جماعت را زنان تشکیل دهند، برای نماز جماعت أذان گفته نمی شود و فقط گفتن إقامه کفایت می نماید.

صفهای نماز جماعت - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

﴿صَف های نماز جماعت ﴾

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  برای مرتب نمودن صف های نماز جماعت اینگونه می فرمودند:

( أَقِیمُوا صُفُوفَکُمْ وَتَرَاصُّوا ) (صف ها را راست و منظم نمایید و در کنار هم پیوسته  و بدون فاصله  باشید)

( سَوُّوا صُفُوفَکُمْ فَإِنَّ تَسْوِیَةَ الصَّفِّ مِنْ تَمَامِ الصَّلَاةِ )(صفها را برابر نمایید همانا برابری صف کامل کننده نماز است) (اِسْتَوُوا وَلَا تَخْتَلِفُوا فَتَخْتَلِفَ قُلُوبُکُمْ )(برابر و درکنار هم بایستید و فاصله نگیرید تا قلب هایتان از هم فاصله نگیرد)

در هنگام تشکیل صف های نماز جماعت توازن صف از هر دو طرف مورد توجه می باشد.بعد از  تکمیل شدن صف اول، صف دوم در بهترین حالت از  وسط صف و پشت سر إمام تشکیل می گردد.

    ساخت نمازجماعت جدید:اگر شخصی در حال نماز باشد و بخواهیم  او را به عنوان إِمام انتخاب نماییم به آرامی با قرار دادن دست روی شانه  اش او را متوجه می سازیم و در سمت راستش قرار گرفته نماز را شروع می نماییم.اگر جماعت نماز 2 نفره باشد و یک نفر دیگر بخواهد به جماعت اضافه شود با گذاشتن دست روی شانه نفر دوم او را متوجه می سازد که 1 یا 2 قدم به عقب برگردد تا صف اول تشکیل گردد، در صورتی که جا برای عقب آمدن نفر دوم نباشد با دست إِمام را متوجه می سازد که به جلو برود.

    نماز جماعت در خانه: مرد خانواده إمام جماعت می شود و خانم خانه  پشت سر  إمام قرار می گیرد،

در صورت وجود فرزند دختر در خانواده،دختر در سمت راست مادر قرار می گیرد.در صورت وجود فرزند پسر در خانواده،پسر پشت سر  پدر  قرار می گیرد و مادر  و دختر  در صف دوم قرار می گیرند.

 إمامت خانم ها:اگر خانمی إمام جماعت سایر خانم ها شود، داخل صف اول و در  وسط قرار می گیرد.