سجده تلاوت - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[ سجده تلاوت  ]

   در هنگام خواندن قرآن وضو  گرفته و رو به قبله می نشینیم.

به منظور حفظ حرمت قرآن نیز بهتر است مُصحف قرآن را روی

 مکانی  بلندتر از سطح زمین قرار داد.برای این کار معمولاً از

وسیله ای  به نام [ رَحل ]  استفاده می شود .

 در15جای قرآن آیه هایی وجود دارند که هنگام خواندن و یا شنیدن آنها سُنَّت است یک بار سجده نمود.

رسولُ اللّٰه(صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّم)هنگام خواندن و یا شنیدن  آیه سجده دار،سجده می نمودند و گاهی نیز سجده نمی نمودند.(14 مورد سجده تلاوت می باشند و  آیه 24 "سوره ص" سجده شُکر می باشد).

اگر شخصی نشسته باشد و هنگام تلاوت قرآن به آیه سجده دار برسد قرآن را از جلوی خود برداشته،به آرامی به سجده می رود و پس از مقداری مکث سر از سجده بر می دارد و یا اینکه با گفتن اَللّٰهُ اَکبَر  دستها را بلند نموده وبه آرامی به سجده می رود و پس از مقداری مکث سر از سجده بر داشته و سلام می دهد.

به آیه 62  سوره نَجم نگاه نمایید

کلماتی که در آیه موجب سجده

می باشند [  فَاسْجُدُوا  لِلَّهِ  ] با یک

خط بالا ی آنها مشخص شده اند.

 هنگام رسیدن به شکل گنبد مسجد،

سجده انجام می شود. (در برخی چاپها خط زیر کلمه (کلمات ) قرار دارد.)

در سجده تلاوت می توان از أَذکار عادی سجده و یا از دعای زیر استفاده نمود:

                            [سَجَدَ وَجْهِی لِلَّذِی خَلَقَهُ وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ بِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ]

(سجده نموده چهره ام برای ذاتی که آن را خلق نموده است وگوش و چشمان را آفریده است و با نیرو و قدرتش کارها انجام می پذیرد.)

اگردر هنگام نماز  به آیه دارای سجده برسیم و بخواهیم سجده انجام دهیم مستقیماً به سجده می رویم و با انجام یک سجده دوباره به حالت ایستاده بر گردیم و ادامه قرآن را می خوانیم.در نماز جماعت ،قبل از شروع نماز امام مأمومین را آگاه نماید که سجده تلاوت را انجام می دهد.آیه های  سجده دار عبارتند از :

( أعراف  آیه 206 ص176، رعد آیه 15 ص 251، نحل  آیه 49 ص 272، إسرا  آیه 107 ص 293،مریم  آیه 58 ص 309، حج 2 مورد آیه18ص334 و آیه77 ص 341،فرقان  آیه 60 ص 365،  نمل  آیه 25 ص379  ،سوره ص آیه 24 ص 454 ،  سجده آیه15 ص416،  فصلت آیه 37 ص 480، نجم آیه 62 ص528 ،  انشقاق آیه21  ص  589،  علق آیه19  ص  597)

حضور در مسجد - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

﴿حضور در مسجد ﴾

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) برای حضور در مسجد و خواندن نمازهای فرض به جماعت سفارش و توصیه  فراوان نموده و ثواب نماز جماعت را تا 27 برابر بیشتر از نماز انفرادی معرفی نموده اند.

افرادی که علاقمند به حضور در  مسجد می باشند در قیامت در سایه عرش الهی خواهند بود. بهتر است مقداری پیش از أذان در منزل وضو گرفته و با آرامش به سمت مسجد حرکت نماییم . رعایت بهداشت در مسجد نیز از امور مهم می باشد لذا بهتر است با وضو به مسجد داخل شویم و از داخل نمودن وسایلی مانند جوراب و کفش که طراوت محیط مسجد را دچار مشکل می نماید خودداری نمود.

 هنگام ورود به مسجد می توان دعای مخصوص به آن را خواند.

     اَللّٰهُمَّ افْتَحْ لِی أَبْوَابَ رَحْمَتِکَ     پروردگارا درهای رحمتت را بر روی من بگشای ب           

هنگام ورود و قبل از نشستن می توان 2 رکعت نماز سُنَّت خواند(نماز تَحیةُ المسجد ( نماز  ورود))

سُترِه:سُنَّت است در جایی نماز خود را بخوانیم که دیگران از جلوی ما عبور ننمایند به این کار قرار دادن ستره  برای نماز گفته می شود،بهترین مکان، نزدیک دیوار یا نزدیک به ستون های مسجد می باشد.

در نماز جماعت اگر إمام ستره خود را مشخص نماید برای سایر ین نیز کفایت می نماید.

      هنگامی که نماز جماعت پایان یابد مقداری مکث نماییم  تا برخی از أَذکار بعد از نماز را بخوانیم واز جلوی  برخی از افراد که دیر به جماعت رسیده اند عبور ننماییم  تا صف ها خلوت شده و سایرین نیز  نماز خود را تمام نمایند. اگر شخصی در حال خواندن نماز سُنَّت باشد در محدوده نماز وی قرار نگیریم تا نماز خود را با آرامش بیشتر بخواند .در مسجد باید مراعات عبادت دیگر نمازگزاران را داشت و از انجام دادن افعال و گفتار بی دلیل و غیر عبادی خودداری نمود.زمان خواندن قرآن در مسجد،در جایی قرار بگیریم که صدای قرائت ما برای نمازگزاران ایجاد مزاحمت ننماید زیرا  اصل در مسجد انجام عبادت نماز می باشد.

نماز خواندن خانم ها در منزل بهتر از حضور در جماعت مسجد می باشد.اگرچه  حضور آنها در مسجد با رعایت موازین شرعی و رعایت فضای آرام مسجد نیز مشکلی ندارد.

هنگام خروج از مسجد می توان دعای مخصوص به آن را خواند.

اَللّٰهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ مِنْ فَضْلِکَ  پروردگارا  از فضل تو (هر آنچه تو بخواهی) خواستارم

تعیین جهت قبله - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

هر فرد مسلمان باید  جهت قبله در مکانی که قرار دارد را بداند.برای این کار می تواند از  قبله نمای موبایل، قبله نمای دستی،قطب نما ،جهت خورشید، مناره مساجد و یا افراد آگاه ساکن آن محل استفاده نماید.

با تنظیم مکان در قبله نمای موبایلی می توان جهت  قبله را مشخص نمود.قبله نمای دستی نیز مانند نوع  موبایلی می باشد، فقط برای مشخص نمودن جهت قبله

بایدعقربه شمال نما(رنگ آبی) را روی درجه شهر قرار داد

 آنگاه خط سبز  داخل صفحه جهت قبله را نشان می دهد.

درجه شهردر دفترچه  راهنما و یا  پشت قبله نما وجود دارد.

قطب نمای دستی نیز مانند قبله نما می باشد فقط تعیین فاصله جهت قبله

از جهت اصلی را باید از طریق قبله نما آموخت.( فلش دو طرفه قرمز)

دانستن جهت قبله در موارد زیر مورد توجه است:

هنگام ساکن شدن در منزل جدید،أذان گفتن، خواندن نماز،سجده تلاوت

هنگام خواندن قرآن ،خواندن أَذکار و دعاها ، خوابیدن بر سمت راست بدن و رو به قبله بودن، نشستن در مسجد،هنگام ذبح نمودن و قربانی،هنگام قرار دادن (مَیّت (مرده)) در قبر که مانند حالت خوابیدن است.

خشوع - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[خُشوع]

     اَللَّهِ مُتعال در وصف چگونگی نماز انسان مؤمن برای رستگاریش چنین فرموده است:

[قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (1) الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ (2)] سوره مؤمنون

(به راستی که مؤمنان رستگار شدند (1) کسانی که در نمازهایشان خاشع هستند(2)) و در سوره دیگر فرموده :

[أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ ...(16)  ] سوره حدید

(آیا برای کسانی که ایمان آورده اند زمان آن نرسیده که قلبهایشان خاشع گرددبا یاد خدا و برای آنچه از حق نازل شده است)

خشوع حالتی  است که در اعماق  قلب از بزرگی و جلال و هیبت اَللّٰه ایجاد می گردد،هنگامی که در نماز  قلب خاشع و ساکن گردد و شخص خود را در  حضور  فرمانروای آسمانها و زمین ببیند ، کسی که به نهان و آشکار ما آگاه است،ذهن به یک مقصود متمرکز شده و اجازه نمی دهد که خیالات در  موارد متفرقه منتشر شود،هر مقدار پایبندی و آگاهی شخص به عبادات و جوانب آن افزایش یابد به همان نسبت خشوع وی نیز افزایش می یابد ،سپس آثار خُشوع و خُضوع در صورت و چشم ها و سایر جوارح نمایان می گردد.از مهمترین دلایل ایجاد خشوع تدبر در آیات قرآن و انتخاب آیات از تمام قرآن، دقت در معانی أَذکارِ رکوع و سجود و تَشهُّد می باشد،یادآوری اینکه خداوند از رگ گردن به ما نزدیکتر است،قرار دادن دست راست روی دست چپ،رعایت سُنَّت های نماز،انتخاب پوشش مناسب و عطر، نگاه به محل سجده وعدم نگاه به اطراف که باعث عدم تمرکز قلب و انحراف در نمازمی گردد دست نزدن به ریش وساعت و سایر اعضای بدن و لباس و انجام ندادن حرکات بیجا و بی دلیل ، قرار دادن کودکان در گوشه های صف در کنار والدینشان و تا حد امکان تربیت اولیه و سپس حضور آنهادر مسجد،هنگام نماز در مکان شلوغ مثل اطراف تلویزیون ومکان دارای تصویر  قرار نگیریم،ذهن خود را از امور دنیوی پیراسته نماییم ،خاموش نمودن گوشی قبل از شروع نماز و در صورت به صدادرآمدن گوشی به آرامی دست را باز نمودن و ساکت نمودن آن بدون وسواس ،زیاد کج ننمودن گردن به نشانه خشوع ظاهری،همراهی با  قرآن و حدیث در خارج از نماز و دوری از گناهان و عدم هم نشینی با اشخاصی که پایبند به امورات دینی نیستند،افزایش تاثیر تلاوت قرآن بر قلب با شناخت معانی و تفسیر آنها و دوری  وعرضه ننمودن  موسیقی بر قلب، توجه به اینکه فرشتگان اعمال ما را می نویسند و به تلاوت ما گوش فرا می دهند. عدم توجه به منزلت نماز و کیفیت آن باعث ایجاد حس سنگینی در ادای نماز می گردد.

امام مالک (رحمه الله) استاد امام شافعی (رحمه الله) اینگونه وی را نصیحت می نماید:"همانا خداوند در قلب تو نوری قرار داده است آن را با معصیت خاموش نگردان، تقوای اَللّٰه را داشته باش که این برای تو شأن و منزلت به ارمغان می آورد."

اخلاص - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[اخلاص ]

    اَللّٰهِ متعال در وصف و ارزیابی زندگی یک مسلمان واقعی چنین  فرموده است :

[قُلْ إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ*لَا شَرِیکَ لَهُ وَبِذَلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ ]

( بگو همانا نمازم و عبادتم و حیاتم و مردنم برای اللّٰه است که پروردگار جهانیان است. خدا را هیچ گونه شریکی برایش نیست و به همین دستور داده شده ام و من اولین مسلمانان هستم.) سورة الأنعام   (162-163)

    شخصی که دین  اسلام را انتخاب نموده ومی پذیرد باید تمام جوانب آن را نیز قبول نموده و بپذیرد،

لذا یک مسلمان همان گونه عبادت خود را خالصانه برای اَللّٰه جهانیان انجام می دهد در معامله نیز رعایت عدالت را می نمایدو در برخورد اجتماعی با خانواده و سایر مردم خوش اخلاق می باشد و همواره راست می گوید ودر کاری که به وی سپرده می شود امانت دار بوده،انصاف را رعایت می نماید  و تمامی این اعمال را به خاطر  رضای اَللّٰهِ متعال و طبق سُنَّت رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) که شایسته ترین الگو می باشند انجام می دهد.یک مسلمان تمامی جوانب زندگی اسلامی خود را برای رضایت اَللّٰه برنامه ریزی می نماید و برای تقویت روحیه ایمانی خودش اعمالی چون خواندن قرآن، همنشینی با صالحان،علم آموزی و مطالعه روش  زندگی بزرگان دین را در برنامه زندگی خود قرار  میدهد.انسان مؤمن و مخلص در مسیر  استقامت بر  دستورات دین و دوستی خدا و رسولش و دوستی آخرت، حرکات معمولی او نیز به رنگ و صفت نیّتش در می آید و به حالتی از سکینه، وقار  و حُسن سیما دست می یابد به گونه ای که این حالات در زندگی او نیز نمایان می شود.

مجموعه دستورات دین در صورت رعایت کامل، اثرات خود را در ظاهر شخص همچون خشوع و زهد و زبان و چشم های شخص نمایان می سازد وهمچنین باطن شخص را هماهنگ با ظاهر ش صاف و  بی پیرایه می گرداند و اینکه شخص مخلص در تمامی این اعمال بدنبال مدح و ستایش مردم نمی باشد.

به عنوان مثال وصف یکی از یاران رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّم) در اولین ملاقات با ایشان زمانی که به مدینه تشریف برده بودند:به  نزد ایشان رفتم و به دقت به چهره اش نگریستم؛ یقین نمودم که این چهره ی یک انسان دروغگو نیست.

عمل خالص آن است که انگیزه ای جز  تقرّب به حق تعالی در آن نباشد،حالا اگر شخصی انگیزه ی اصلی اش تقرب به اَللّٰهِ متعال  باشد اما همراه با آن انگیزه های دیگری را با آن آمیخته گرداند عمل او دیگر خالص برای خدا نیست:مثلاً روزه بگیرد تا علاوه بر تقرّب از رژیم غذائی بهره مند گردد،علم بیاموزد تا بهتر مال دنیا را جمع آوری کند و میان نزدیکان گرامی گردد،قرآن را با دست بنویسد تا خطش زیبا شود،قرآن  را با صدای خوش  تلاوت کند و حدیث حفظ کند تا مشهور شده و اسم ورسمی بیابد.