حضور در مسجد - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

﴿حضور در مسجد ﴾

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) برای حضور در مسجد و خواندن نمازهای فرض به جماعت سفارش و توصیه  فراوان نموده و ثواب نماز جماعت را تا 27 برابر بیشتر از نماز انفرادی معرفی نموده اند.

افرادی که علاقمند به حضور در  مسجد می باشند در قیامت در سایه عرش الهی خواهند بود. بهتر است مقداری پیش از أذان در منزل وضو گرفته و با آرامش به سمت مسجد حرکت نماییم . رعایت بهداشت در مسجد نیز از امور مهم می باشد لذا بهتر است با وضو به مسجد داخل شویم و از داخل نمودن وسایلی مانند جوراب و کفش که طراوت محیط مسجد را دچار مشکل می نماید خودداری نمود.

 هنگام ورود به مسجد می توان دعای مخصوص به آن را خواند.

     اَللّٰهُمَّ افْتَحْ لِی أَبْوَابَ رَحْمَتِکَ     پروردگارا درهای رحمتت را بر روی من بگشای ب           

هنگام ورود و قبل از نشستن می توان 2 رکعت نماز سُنَّت خواند(نماز تَحیةُ المسجد ( نماز  ورود))

سُترِه:سُنَّت است در جایی نماز خود را بخوانیم که دیگران از جلوی ما عبور ننمایند به این کار قرار دادن ستره  برای نماز گفته می شود،بهترین مکان، نزدیک دیوار یا نزدیک به ستون های مسجد می باشد.

در نماز جماعت اگر إمام ستره خود را مشخص نماید برای سایر ین نیز کفایت می نماید.

      هنگامی که نماز جماعت پایان یابد مقداری مکث نماییم  تا برخی از أَذکار بعد از نماز را بخوانیم واز جلوی  برخی از افراد که دیر به جماعت رسیده اند عبور ننماییم  تا صف ها خلوت شده و سایرین نیز  نماز خود را تمام نمایند. اگر شخصی در حال خواندن نماز سُنَّت باشد در محدوده نماز وی قرار نگیریم تا نماز خود را با آرامش بیشتر بخواند .در مسجد باید مراعات عبادت دیگر نمازگزاران را داشت و از انجام دادن افعال و گفتار بی دلیل و غیر عبادی خودداری نمود.زمان خواندن قرآن در مسجد،در جایی قرار بگیریم که صدای قرائت ما برای نمازگزاران ایجاد مزاحمت ننماید زیرا  اصل در مسجد انجام عبادت نماز می باشد.

نماز خواندن خانم ها در منزل بهتر از حضور در جماعت مسجد می باشد.اگرچه  حضور آنها در مسجد با رعایت موازین شرعی و رعایت فضای آرام مسجد نیز مشکلی ندارد.

هنگام خروج از مسجد می توان دعای مخصوص به آن را خواند.

اَللّٰهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ مِنْ فَضْلِکَ  پروردگارا  از فضل تو (هر آنچه تو بخواهی) خواستارم

تعیین جهت قبله - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

هر فرد مسلمان باید  جهت قبله در مکانی که قرار دارد را بداند.برای این کار می تواند از  قبله نمای موبایل، قبله نمای دستی،قطب نما ،جهت خورشید، مناره مساجد و یا افراد آگاه ساکن آن محل استفاده نماید.

با تنظیم مکان در قبله نمای موبایلی می توان جهت  قبله را مشخص نمود.قبله نمای دستی نیز مانند نوع  موبایلی می باشد، فقط برای مشخص نمودن جهت قبله

بایدعقربه شمال نما(رنگ آبی) را روی درجه شهر قرار داد

 آنگاه خط سبز  داخل صفحه جهت قبله را نشان می دهد.

درجه شهردر دفترچه  راهنما و یا  پشت قبله نما وجود دارد.

قطب نمای دستی نیز مانند قبله نما می باشد فقط تعیین فاصله جهت قبله

از جهت اصلی را باید از طریق قبله نما آموخت.( فلش دو طرفه قرمز)

دانستن جهت قبله در موارد زیر مورد توجه است:

هنگام ساکن شدن در منزل جدید،أذان گفتن، خواندن نماز،سجده تلاوت

هنگام خواندن قرآن ،خواندن أَذکار و دعاها ، خوابیدن بر سمت راست بدن و رو به قبله بودن، نشستن در مسجد،هنگام ذبح نمودن و قربانی،هنگام قرار دادن (مَیّت (مرده)) در قبر که مانند حالت خوابیدن است.

خشوع - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[خُشوع]

     اَللَّهِ مُتعال در وصف چگونگی نماز انسان مؤمن برای رستگاریش چنین فرموده است:

[قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (1) الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ (2)] سوره مؤمنون

(به راستی که مؤمنان رستگار شدند (1) کسانی که در نمازهایشان خاشع هستند(2)) و در سوره دیگر فرموده :

[أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ ...(16)  ] سوره حدید

(آیا برای کسانی که ایمان آورده اند زمان آن نرسیده که قلبهایشان خاشع گرددبا یاد خدا و برای آنچه از حق نازل شده است)

خشوع حالتی  است که در اعماق  قلب از بزرگی و جلال و هیبت اَللّٰه ایجاد می گردد،هنگامی که در نماز  قلب خاشع و ساکن گردد و شخص خود را در  حضور  فرمانروای آسمانها و زمین ببیند ، کسی که به نهان و آشکار ما آگاه است،ذهن به یک مقصود متمرکز شده و اجازه نمی دهد که خیالات در  موارد متفرقه منتشر شود،هر مقدار پایبندی و آگاهی شخص به عبادات و جوانب آن افزایش یابد به همان نسبت خشوع وی نیز افزایش می یابد ،سپس آثار خُشوع و خُضوع در صورت و چشم ها و سایر جوارح نمایان می گردد.از مهمترین دلایل ایجاد خشوع تدبر در آیات قرآن و انتخاب آیات از تمام قرآن، دقت در معانی أَذکارِ رکوع و سجود و تَشهُّد می باشد،یادآوری اینکه خداوند از رگ گردن به ما نزدیکتر است،قرار دادن دست راست روی دست چپ،رعایت سُنَّت های نماز،انتخاب پوشش مناسب و عطر، نگاه به محل سجده وعدم نگاه به اطراف که باعث عدم تمرکز قلب و انحراف در نمازمی گردد دست نزدن به ریش وساعت و سایر اعضای بدن و لباس و انجام ندادن حرکات بیجا و بی دلیل ، قرار دادن کودکان در گوشه های صف در کنار والدینشان و تا حد امکان تربیت اولیه و سپس حضور آنهادر مسجد،هنگام نماز در مکان شلوغ مثل اطراف تلویزیون ومکان دارای تصویر  قرار نگیریم،ذهن خود را از امور دنیوی پیراسته نماییم ،خاموش نمودن گوشی قبل از شروع نماز و در صورت به صدادرآمدن گوشی به آرامی دست را باز نمودن و ساکت نمودن آن بدون وسواس ،زیاد کج ننمودن گردن به نشانه خشوع ظاهری،همراهی با  قرآن و حدیث در خارج از نماز و دوری از گناهان و عدم هم نشینی با اشخاصی که پایبند به امورات دینی نیستند،افزایش تاثیر تلاوت قرآن بر قلب با شناخت معانی و تفسیر آنها و دوری  وعرضه ننمودن  موسیقی بر قلب، توجه به اینکه فرشتگان اعمال ما را می نویسند و به تلاوت ما گوش فرا می دهند. عدم توجه به منزلت نماز و کیفیت آن باعث ایجاد حس سنگینی در ادای نماز می گردد.

امام مالک (رحمه الله) استاد امام شافعی (رحمه الله) اینگونه وی را نصیحت می نماید:"همانا خداوند در قلب تو نوری قرار داده است آن را با معصیت خاموش نگردان، تقوای اَللّٰه را داشته باش که این برای تو شأن و منزلت به ارمغان می آورد."

اخلاص - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[اخلاص ]

    اَللّٰهِ متعال در وصف و ارزیابی زندگی یک مسلمان واقعی چنین  فرموده است :

[قُلْ إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ*لَا شَرِیکَ لَهُ وَبِذَلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ ]

( بگو همانا نمازم و عبادتم و حیاتم و مردنم برای اللّٰه است که پروردگار جهانیان است. خدا را هیچ گونه شریکی برایش نیست و به همین دستور داده شده ام و من اولین مسلمانان هستم.) سورة الأنعام   (162-163)

    شخصی که دین  اسلام را انتخاب نموده ومی پذیرد باید تمام جوانب آن را نیز قبول نموده و بپذیرد،

لذا یک مسلمان همان گونه عبادت خود را خالصانه برای اَللّٰه جهانیان انجام می دهد در معامله نیز رعایت عدالت را می نمایدو در برخورد اجتماعی با خانواده و سایر مردم خوش اخلاق می باشد و همواره راست می گوید ودر کاری که به وی سپرده می شود امانت دار بوده،انصاف را رعایت می نماید  و تمامی این اعمال را به خاطر  رضای اَللّٰهِ متعال و طبق سُنَّت رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) که شایسته ترین الگو می باشند انجام می دهد.یک مسلمان تمامی جوانب زندگی اسلامی خود را برای رضایت اَللّٰه برنامه ریزی می نماید و برای تقویت روحیه ایمانی خودش اعمالی چون خواندن قرآن، همنشینی با صالحان،علم آموزی و مطالعه روش  زندگی بزرگان دین را در برنامه زندگی خود قرار  میدهد.انسان مؤمن و مخلص در مسیر  استقامت بر  دستورات دین و دوستی خدا و رسولش و دوستی آخرت، حرکات معمولی او نیز به رنگ و صفت نیّتش در می آید و به حالتی از سکینه، وقار  و حُسن سیما دست می یابد به گونه ای که این حالات در زندگی او نیز نمایان می شود.

مجموعه دستورات دین در صورت رعایت کامل، اثرات خود را در ظاهر شخص همچون خشوع و زهد و زبان و چشم های شخص نمایان می سازد وهمچنین باطن شخص را هماهنگ با ظاهر ش صاف و  بی پیرایه می گرداند و اینکه شخص مخلص در تمامی این اعمال بدنبال مدح و ستایش مردم نمی باشد.

به عنوان مثال وصف یکی از یاران رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّم) در اولین ملاقات با ایشان زمانی که به مدینه تشریف برده بودند:به  نزد ایشان رفتم و به دقت به چهره اش نگریستم؛ یقین نمودم که این چهره ی یک انسان دروغگو نیست.

عمل خالص آن است که انگیزه ای جز  تقرّب به حق تعالی در آن نباشد،حالا اگر شخصی انگیزه ی اصلی اش تقرب به اَللّٰهِ متعال  باشد اما همراه با آن انگیزه های دیگری را با آن آمیخته گرداند عمل او دیگر خالص برای خدا نیست:مثلاً روزه بگیرد تا علاوه بر تقرّب از رژیم غذائی بهره مند گردد،علم بیاموزد تا بهتر مال دنیا را جمع آوری کند و میان نزدیکان گرامی گردد،قرآن را با دست بنویسد تا خطش زیبا شود،قرآن  را با صدای خوش  تلاوت کند و حدیث حفظ کند تا مشهور شده و اسم ورسمی بیابد.

کارهای هنگام وفات - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[کارهای که هنگام وفات انجام می شوند]

        خداوند مُتعال بر هر انسانی موعدی در این دنیا قرار داده است که زن، مرد، پیر و جوان نمی شناسد و پس از آن به سوی اللّٰه بازگردانده می شود. رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  برای فردی که در حالت إحتضار( مرگ) قرار دارد فرموده است: ( مَا مِنْ عَبْدٍ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ثُمَّ مَاتَ عَلَى ذَلِکَ إِلَّا دَخَلَ الْجَنَّةَ)

(هر بنده ای که لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ را بگوید و بر این حالت بمیرد داخل بهشت می گردد)،لذا افرادی که در کنار  شخص قرار دارند با آرامش سعی نمایند که جمله [ لَّا إِلـٰهَ إِلَّـااللّٰه ] را تکرا ر نماید. هنگامی که روح  شخص توسط ملائکه گرفته می شود،معمولاً چشم ها به دنبال روح حرکت نموده و باز می مانند،در وهله اول چشمان مَیّت را می بندیم، دهان مَیّت را  از روی سرمی بندیم، دست ها و پاها را صاف نموده و روی مَیّت را با پارچه ای می پوشانیم و با قبول مَشیت الهی جمله [إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ]  را تکرار می نماییم.

بستگان درجه اول مَیّت را برای غسل دادن آماده می نمایند،بعد از غسل، کَفَن پوشانده می شود و بر مَیّت نماز خوانده می شود، آنگاه بدون بلند نمودن صدا و با احترام مَیّت به سمت قبرستان برده می شود.

     رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) هنگامی که مَیّت را داخل قبر می نهادند از قسمت پایین قبر و از سمت سر داخل قبر می نمودند ومَیّت را بر شانه راست رو به قبله قرار  می دادند و هنگام گذاشتن مَیّت داخل قبر  می فرمودند :(بِسْمِ اللَّهِ وَعَلَى سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ)  و یا (بِسْمِ اللَّهِ وَعَلَى مِلَّةِ رَسُولِ اللَّهِ).

مردم می توانند برای تسلیت گفتن(مراسم تعزیه یا  فاتحه خوانی) تا سه روز  به خانواده مَیّت مراجعه کنند و به آنها دلداری و تسلی خاطر بدهند.

    شرایط کلی قبر:قبر به اندازه ای کنده شود که مَیّت از گزند درندگان در امان باشد و بوی آن از قبر خارج نگردد،مثلاً تا کمر یک مرد باشد، تقریباً 70 سانت تا 1متر عرض و 2 تا 2.5 متر طول داشته باشد.

مسیری به اندازه  تقریباً 30 سانتیمتر مانند کانال آب در وسط قبر حفر می نماییم این قسمت شَق نامیده می شود و بهتر است تا اندازه ای گشاد باشد تا مَیّت به آسانی در آن قرار داده شود، قسمت زیر سر مَیّت داخل شق کمی بلندتر باشد، گره هایی که هنگام بستن کَفن محکم شده بود را از  بالا و پائین کفن باز می نماییم، سپس روی این قسمت را با بلوک سیمانی یا آجر  پوشانده و روی آن نایلون یا پارچه ای می کشیم، تا خاک مستقیم بر روی مَیّت نریزد ،سپس از همان خاکی که هنگام کندن از قبر خارج شده است داخل قبر می ریزیم. سمت سر و پای میت دو سنگ به نشانه قبر بودن قرار داده و در آخر بر روی خاک قبر آب

 می پاشیم . تا حد امکان قبر  طوری باشد که نمایانگر قبر باشد و خاک آن زیاد بلند نشود.

می توان  به جای شَق دیواره سمت قبله قبر را به اندازه مَیّت کندکه به آن لَحَد گفته می شود .