بلوغ و شرایط آن - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[بُلوغ وشرایط آن ]

اَللّٰهِ مُتَعَال در سوره حُجُرات می فرماید :[ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ  ](ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را ملت ملت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایی متقابل حاصل نمایید. در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شما است... (13))

در حال حاضر چندین میلیارد نفر  بر روی زمین زندگی می­کنند که به طور تقریبی نصفی از آنها مرد و نصف دیگر زن می باشند.در واقع آنچه برای هر یک از ما در تکامل جسم و احتیاجات زندگی  به وجود می آید تقریباً برای چند میلیارد نفر در کره زمین یکسان می باشد،حال چون تجربه هر شخص مختص به خود او است شناخت شرایط، انسان را در مواجه با آن تجربه کمک می نمایدمثلاًهیچ شخصی برای رفتن به توالت احساس شرمندگی نمی نماید چون می داند تمام مردم این کار را انجام می دهند.

تقریباً هر انسانی بعد از گذراندن دوران کودکی به آرامی شرایط جسمی جدیدی را تجربه می کند که به آن بُلوغ جسمی می گویند.این مرحله برای بسیاری از افراد به هر دلیل موجبات شرم و حیا را با دلیل و یا بدون دلیل افزایش می دهد، لذا بهتر است روش گذراندن این دوره را بیاموزد.

شرایط جسمانی در مرحله بُلوغ با کمی تفاوت در افراد مختلف از لحاظ  سیستم بدنی با  تغییرات در  قدرت بدنی، تُن صدا، رویش مو در صورت  و زیر بغل و زیر ناف، اِحتلام شدن (خروج مَنی:مایعی سفید و غلیظ و جَهنده )،بزرگ شدن سینه و اندام ها،پِریود( عادت ماهیانه در زنان ) و ... ظاهر می شود.

خروج مَنی مهمترین نشانه بُلوغ برای پسران است در غیر این صورت تقریباً 15سال ملاک بُلوغ می باشد. پِریود شدن نیز مهمترین نشانه بُلوغ برای دختران است در غیر این صورت تقریباً 9 سال ملاک  می باشد.

شریعت اسلام به ما می آموزد شخصی که مُحتلم  می شود در اولین فرصت قبل از نماز واجب غُسل نماید تا بتواند عبادات خود را انجام دهد.مُحتلم شدن می تواند در هنگام خواب  با  دیدن خواب شهوت انگیز و جنسی و یا بدون دلیل صورت پذیرد و یا برای شخصی که متاهل است بعد از عمل زناشویی رخ دهد. در زمان پِریودی، زنان در مرخصی عبادات قرار می گیرند و نباید نماز بخوانند و لزومی به قضای نماز نیز ندارند،در ماه رمضان در مدت پِریودی روزه هم نمی گیرند و پس از دوره فقط روزه ها را قضا می نمایند در این دوره به مسجد نمی روند،تا حد امکان قرآن نمی خوانند و آن را حمل نمی نمایند اما می توانند به آن گوش فرا دهند،مردان نیز در هنگام پِریودی همسرانشان عمل زناشویی حلال را انجام نمی دهند (عمل زناشویی از راه حرام (از مَقعد) را نیز  انجام نمی دهند)،استفاده از سایر  نقاط بدن جایز می باشد.

مَذی :موردی شبیه به مَنی و غیر جَهنده ولی ناپاک می باشد که هنگام فکر  یا دیدن مَنظره شَهوت انگیز در بیداری از انسان خارج شده،نیاز به غسل ندارد و فقط  شستن محل آن و وضو گرفتن کفایت می نماید.  

غسل نمودن - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

حریم خصوصی و خانوادگی - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[حریم خصوصی و خانوادگی( مَحارِم) ]

     اَللّٰهِ متعال در رابطه با افراد حاضر در محیط زندگی هر شخصی قوانینی و بخش بندی هایی را قرار داده است که بواسطه آنها شخص در جامعه شناخته شده و روابط زندگی خود را تنظیم می نماید.

بَستگان درجه اول: اعضای اصلی هر خانواده را تشکیل می دهند که به آنها مَحرَم نیز گفته می شود:

پدر ، مادر ، برادر ، خواهر ،پدربزرگ و مادربزرگ،عمو ، دایی ،عمه ، خاله

خداوند متعال با قرار دادن پیوندی مبارک، فطری و محکم میان اعضای خانواده موجبات مهر و عطوفت و مهربانی بین اعضا را فراهم می آورد که پیشرفت سالم و صحیح جامعه را تضمین می نماید.

بَستگان درجه دوم:افرادی که بواسطه بستگان درجه اول به خانواده مربوط می شوند.این افراد فامیل نزدیک می باشنداما نسبت به ما نا مَحرَم می باشند مثلاً همسر و فرزندانِ - عمو، دایی ،عمه ، خاله-

سایر افراد جامعه:بستگان دورتر ،دوستان ، آشنایان و ...که این افرادنیز نا مَحرَم می باشند.

اسلام به ما می آموزد که در هر جمعی (خانوادگی ، دوستانه،...) رعایت ادب و احترام  را داشت که نحوه پوشش یکی از این موارد می باشد.در جمعی که نامحرم وجود دارد شخص باید حجاب خود را کامل نماید یعنی پسر لباس مناسب بپوشد و دختر فقط صورت و دست ها تا مچ بیرون باشدو هر کدام در سخن گفتن و نشست و برخاست با شخص نامَحرَم رعایت شؤونات دینی و ادب و احترام را داشته باشند. داشتن حجاب مناسب برای موقعیت های متفاوت مورد توجه دین می باشد مثلاً شخص در هنگام نماز و مراسمات رسمی لباس آراسته داشته باشد و یا در جمع دوستانه تر لباس زننده و بدن نما نپوشد مثلاً لباس طوری نباشد که اعضای خصوصی بدن را بارز نماید و یا اینکه کوتاه باشد که هنگام خم شدن فاصله لباس تا شلوار نمایان شود.

 هر شخص باید در همه حال اعضای خصوصی بدن خود را در حجاب مناسب نگه دارد .فرد می تواند در میان بستگان درجه اول خود حجاب آسان تری داشته باشد مثلاً پسر خانواده با زیرپیراهنی و شلوارک در خانه رفت و آمد داشته باشد و یا هنگام خروج از حمام تا پوشیدن لباس،حوله به کمر خود ببندد.

دختر خانواده با مقداری تفاوت در مقدار حجاب، می تواند در میان بستگان درجه اول به صورت عادی و ساده رفت و آمد داشته باشدمثلاً روسری نداشته باشد و یا آستین هایش را بالا بزند.

   رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) به ما سفارش نموده اند تا حد امکان از ایمانداران غیر فامیل همسر خود را انتخاب نماییم و در هنگام مُهیا شدن شرایط ازدواج گزینه دین مداری را بر زیبایی و مال و نَسَب  همسر مقدم داریم ، و همسری هم تراز (هم کُفو) و نیکو برای تشکیل زندگی برگزینیم.

سجده های سهو - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[ سجده های سَهو ]

    رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) برای جبران برخی کاستی های غیر عمد پیش آمده در نماز،  در آخر نماز دو سجده اضافه انجام می دادند که به آنها سجده های سَهو گفته می شود.

در زندگی رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  بنا به تقدیر الٰهی،مصلحت و آموزش وتنها در چند مورد بسیارمحدود این اتفاق برای ایشان رخ داده است.نمازگزاران باید سعی نمایند به مانند سایر نماز های رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) خشوع و دقت کافی داشته باشند، اگر هم کاستی غیر عمد رخ داد، مانند رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) عمل می نمایند.سجده های سهو دو نوع می باشند:

    سجده های سَهو قبل از سلام دادن:اگر فرد در هنگام نماز  شک نمود که چند رکعت خوانده است  3رکعت  یا  4 رکعت، اصل را بر یقین می گذارد و بر اساس یقین، نماز را ادامه دهد  و در آخر نماز بعد از خواندن تَحیّات، صَلوات و دعا ، قبل از سلام دادن دو سجده انجام دهد،اما اگر نداند که چند رکعت خوانده است اصل را بر تعداد کمتر  قرار داده  ودر  آخر نماز قبل از سلام دادن دو سجده انجام می دهد.

اگر إمام  جماعت به اشتباه در رکعت اول یا سوم نماز برای خواندن تَشَهُّد بنشیند نمازگزاران با گفتن (سُبْحَانَ اللّٰه) او را متوجه می نمایند تا برخیزد،اگر هم  فراموش کند برای تَشهُّد میانی بنشیند اگر کامل بلند نشود، می نشیند و تَشهّد میانی را می خواند و دیگر نیازی به سجده سَهو ندارد،اما اگر کامل برخیزد و راست گردد،سایر نمازگزاران نیز بلند شده و تَشهّد را نمی خوانند و نماز را ادامه می دهند ودر  آخر نماز قبل از سلام دادن دو سجده انجام می دهند.در حالت های قبل شخص قبل از سلام دادن متوجه می شود که در قسمتی از نماز دچار اشتباه شده است و سُنَّت است دوسجده  قبل از سلام دادن انجام دهد.

   سجده های سَهو بعد از سلام دادن: رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) در  نماز جماعت ظهر در پایان رکعت دوم بعد از تَشهّد اول سلام دادندو نماز را به پایان رساندند و هنگامی که توسط نمازگزاران دیگرمتوجه این امر گردیدند که نماز را کامل نخوانده اند مابقی نماز را خوانده و کامل نمودند و سلام دادند، سپس دو سجده سَهو انجام داده و دوباره سلام دادند.اگر شخصی متوجه شود که یک رکعت بیشتر خوانده است بعد از سلام دادن دوبار سجده انجام می دهد و سلام می دهد.

اگر شخصی با تاخیر به نماز جماعت ملحق شود و فراموش نماید  یک یا چند رکعت از نماز را نخوانده است و با جماعت سلام دهد،بر می خیزد ( اَللّٰهُ اَکبَر ) می گوید وادامه نماز را می خواند، سلام می دهد، وسپس  دوبار سجده سَهو انجام می دهد و سلام می دهد.

هنگام سجده سَهو می توان همان أذکار عادی سجده را خواند.(صفحه 25)

سجده تلاوت - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[ سجده تلاوت  ]

   در هنگام خواندن قرآن وضو  گرفته و رو به قبله می نشینیم.

به منظور حفظ حرمت قرآن نیز بهتر است مُصحف قرآن را روی

 مکانی  بلندتر از سطح زمین قرار داد.برای این کار معمولاً از

وسیله ای  به نام [ رَحل ]  استفاده می شود .

 در15جای قرآن آیه هایی وجود دارند که هنگام خواندن و یا شنیدن آنها سُنَّت است یک بار سجده نمود.

رسولُ اللّٰه(صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّم)هنگام خواندن و یا شنیدن  آیه سجده دار،سجده می نمودند و گاهی نیز سجده نمی نمودند.(14 مورد سجده تلاوت می باشند و  آیه 24 "سوره ص" سجده شُکر می باشد).

اگر شخصی نشسته باشد و هنگام تلاوت قرآن به آیه سجده دار برسد قرآن را از جلوی خود برداشته،به آرامی به سجده می رود و پس از مقداری مکث سر از سجده بر می دارد و یا اینکه با گفتن اَللّٰهُ اَکبَر  دستها را بلند نموده وبه آرامی به سجده می رود و پس از مقداری مکث سر از سجده بر داشته و سلام می دهد.

به آیه 62  سوره نَجم نگاه نمایید

کلماتی که در آیه موجب سجده

می باشند [  فَاسْجُدُوا  لِلَّهِ  ] با یک

خط بالا ی آنها مشخص شده اند.

 هنگام رسیدن به شکل گنبد مسجد،

سجده انجام می شود. (در برخی چاپها خط زیر کلمه (کلمات ) قرار دارد.)

در سجده تلاوت می توان از أَذکار عادی سجده و یا از دعای زیر استفاده نمود:

                            [سَجَدَ وَجْهِی لِلَّذِی خَلَقَهُ وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ بِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ]

(سجده نموده چهره ام برای ذاتی که آن را خلق نموده است وگوش و چشمان را آفریده است و با نیرو و قدرتش کارها انجام می پذیرد.)

اگردر هنگام نماز  به آیه دارای سجده برسیم و بخواهیم سجده انجام دهیم مستقیماً به سجده می رویم و با انجام یک سجده دوباره به حالت ایستاده بر گردیم و ادامه قرآن را می خوانیم.در نماز جماعت ،قبل از شروع نماز امام مأمومین را آگاه نماید که سجده تلاوت را انجام می دهد.آیه های  سجده دار عبارتند از :

( أعراف  آیه 206 ص176، رعد آیه 15 ص 251، نحل  آیه 49 ص 272، إسرا  آیه 107 ص 293،مریم  آیه 58 ص 309، حج 2 مورد آیه18ص334 و آیه77 ص 341،فرقان  آیه 60 ص 365،  نمل  آیه 25 ص379  ،سوره ص آیه 24 ص 454 ،  سجده آیه15 ص416،  فصلت آیه 37 ص 480، نجم آیه 62 ص528 ،  انشقاق آیه21  ص  589،  علق آیه19  ص  597)