سوره دیگر - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

﴿سوره دیگر﴾

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) پس از خواندن سوره حَمد، در رکعت اول و دوم تمام  نماز ها طبق آیه [فَاقْرَءُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ] هر اندازه از سوره ها و یا آیات که برایشان مُیسر بود می خواندند.

در رکعت اول و دوم تمام نمازهای واجب و سُنَّت که به صورت انفرادی خوانده می شوند  بعد از آمین سوره حَمد  به آرامی [ بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلرَّحْمَـٰنِ ٱلرَّحِیم ] گفته می شودو سپس  یک سوره کامل و یا چند آیه متوالی از یک سوره خوانده می شود.در رکعت سوم و چهارم خواندن سوره حَمد کفایت می نماید.

در رکعت اول و دوم نمازهای جماعت صبح و مغرب و عشاء ، بعد از خوانده شدن سوره حَمد با صدای بلند توسط إمام، به صورت هماهنگ همراه با آمین إمام سایرنمازگزاران نیز  آمین می گویند،  وسپس سایر نمازگزاران فقط سوره حمد را به آرامی و قابل درک برای خودشان می خوانند آنگاه  إمام برای ادامه نماز به آرامی [ بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلرَّحْمَـٰنِ ٱلرَّحِیم ] گفته و یک سوره کامل و یا چند آیه متوالی از یک سوره را بلندمی خواند ونمازگزاران ساکت به قرائت قرآن توسط إمام گوش می دهند.در رکعت سوم و چهارم إمام و نمازگزاران سوره حَمد را به آرامی می خوانند.

در رکعت اول و دوم نمازهای جماعت ظهر و عصر  هم إمام و هم نمازگزاران سوره حَمد و سوره دیگر را آهسته می خوانند و در رکعت سوم و چهارم با خواندن سوره حَمد به نماز خاتمه می دهند.

سُنَّت است سوره ها و آیاتی که خوانده می شوند بر اساس ترتیب مُصحَف قرآن باشد به این معنی که اگر در رکعت اول از صفحه 42 قرآن تلاوت شود در رکعت دوم از صفحه 43 به بعد قرائت گردد.

 رسولُ اللّٰه(صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)رکعت اول را  با خواندن آیات بیشتر،از بقیه رکعت ها طولانی تر 

می نمودند، مخصوصاً زمانی که نماز سُنَّت می خواندند.

بهتر است آیاتی انتخاب شوند که معنی آنها را درک نماییم.

 برای  یادگیری بهتر قرآن می توان از اَساتیدی مانند استادمحمدصدیق مِنشاوی و یا استاد سَعد الغامدی استفاده نمود.در ابتدای قرآن آموزی بهتر است از سوره های کوچک جزء 30 شروع نمود.به مرور  زمان با تمرین و تکرار  و مهارت یافتن در تلفظ کلمات و آیات می توان حفظ سوره های بلندتر  را که ثواب بیشتری دارند را شروع نموده و از قاریان ممتاز دیگر نیز استفاده نمود.

رکوع - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[ رکوع ]

رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  در رکوع نماز خم شده

کف دست هایشان را روی زانوها قرار می دادند.

بعد از خواندن حَمد(و سوره) با بلند نمودن دست ها تا برابر شانه ها

و گفتن اَللّٰهُ اَکبَر به رکوع می رویم.نگاه به محل سجده گاه باشد.

در بهترین حالت سر و  پشت به صورت افقی ومستقیم

و بدون خمیدگی در یک خط قرار می گیرند.در رکوع بایدمکث نمود

 تا اعضای بدن حالت آرامش وسکون بیابند.انگشتان دست باز ( مانند چتر )

روی زانوها قرار می گیرند.رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) در هنگام رکوع تعدادی از  

أذکار را انتخاب نموده و می خواندند که از مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

[ سُبْحَانَکَ اللّٰهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِکَ اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِی ]

( پاک و مُنَزَّهی الهی،ای  پروردگارمان، و تو را ستایش می نمایم،الهی مرا ببخش  ) صحیح بخاری-صحیح مسلم

[ سُبُّوحُ قُدّوس رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَالرُّوح  ]

( بسیار پاک و مُقدس ومُنَزَّه ،پروردگار فرشتگان وجبرئیل (روح الامین) ) -صحیح مسلم –ابن حبان – سنن ابی داود

[ سُبْحَانَ رَبّیَ الْعَظِیم  ] 1بار،2بار ویا 3 بار   [ سُبْحَانَ رَبّیَ الْعَظِیمِ وَبِحَمْدِهِ  ] 3 بار

 پاک و مُنَزَّه است پروردگار بزرگ من* پاک و مُنَزَّه است از هر نقص و عیبی،پروردگار بزرگ من و به ستایش او مشغولم

[ اَللّٰهُمَّ لَکَ رَکَعْتُ وَبِکَ آمَنْتُ وَلَکَ أَسْلَمْتُ خَشَعَ لَکَ سَمْعِی وَبَصَرِی وَمُخّی وَعَظْمِی وَعَصَبِی  ]

(پروردگارا برای تو رکوع نمودم و به تو ایمان آوردم و تسلیم   تو شدم  خشوع و فروتنی می نماید گوش وچشم ،مغز و استخوان ها و اعضای بدنم ) 

[ سُبْحَانَ ذِی الْجَبَرُوتِ وَالْمَلَکُوتِ وَالْکِبْرِیَاءِ وَالْعَظَمَةِ ] (بیشتر در نماز شب گفته شده )

( پاک و مُنَزَّه است پروردگار صاحب قدرت و فرمانروایی و بزرگی  و عظمت)

  هنگام برخاستن از رکوع،همراه با گفتن جمله( سَمِعَ اللّٰه لِمَنْ حَمِدَهُ، رَبَّنَا وَلَکَ الْحَمْد) دست ها را تا برابر شانه ها بلند می نماییم .سُنَّت است در چهار جای نماز دست ها بلند شوندکه عبارتند از:

هنگام تکبیر اول،هنگام رفتن به رکوع ها، هنگام برخاستن از رکوع ها و هنگام برخاستن از تَحیّات اول

به منظور صحیح انجام دادن رکوع می توان از  دوستان، آینه و یا عکس گرفتن از رکوع کمک گرفت.

راست شدن بعد از رکوع - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[ راست ایستادن بعد از رکوع ]

بعد از رکوع با بلند کردن دست ها تا برابر شانه ها راست می ایستیم.

و می گوییم :[ سَمِعَ اللّٰهُ لِمَنْ حَمِدَه ،رَبَّنَا وَلَکَ الْحَمْد]

(اَللّٰه شنید ستایش کسی که او را می ستاید،پروردگارمان ستایش ها برای توست) 

هنگام راست شدن قامت،دست ها را پائین آورده، مکث می نماییم

 تا اعضای بدن حالت سکون یافته،پشت به صورت عمودی و راست

  قرار گیرد. نگاه به محل سجده گاه باشد.سُنَّت است زمان مکث

 با خواندن أذکار  مربوطه همانند مدت زمان رکوع و یا سجده  باشد.

از رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ)  در هنگام برخاستن از رکوع

  أذکار دیگری نیز نقل شده است که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:

                         [ سَمِعَ اللّٰهُ لِمَنْ حَمِدَهُ،رَبَّنَا لَکَ الْحَمْد ]

                    [ سَمِعَ اللّٰهُ لِمَنْ حَمِدَهُ،اَللّٰهُمَّ رَبَّنَا لَکَ الْحَمْد]

( اَللّٰه شنید و قبول نمودستایش کسی که او را می ستاید، الٰهی! ای پروردگارمان تمامی ستایش ها برای تو است)

سَمِعَ اللّٰهُ لِمَنْ حَمِدَهُ،اَللّٰهُمَّ رَبَّنَا لَکَ الْحَمْد

مِلْءَالسَّمَاوَاتِ وَمِلْءَ الْأَرْضِ وَمِلْءَ مَابَیْنَهُمَا وَمِلْءَ مَاشِئْتَ مِنْ شَیْءِ  بَعْد

(  اَللّٰه شنید و قبول نمودستایش کسی که او را می ستاید، الٰهی !ای پروردگارمان تمامی ستایش ها برای تو است

 به اندازه مالامال شدن و پُری آسمان ها و زمین و آنچه که مابین آنهاست و پُری هرآنچه که تو بیشتر از آن بخواهی )

 [ اَللّٰهُمَّ رَبَّنَا لَکَ الْحَمْدُ مِلْءُ السَّمَاوَاتِ وَمِلْءُ الْأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا وَمِلْءُ مَا شِئْتَ مِنْ شَیْءٍ بَعْدُ

أَهْلَ الثَّنَاءِ وَالْمَجْدِ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَیْتَ وَلَا مُعْطِیَ لِمَا مَنَعْتَ وَلَا یَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْکَ الْجَدُّ ]

(  الٰهی !ای پروردگارمان تمامی ستایش ها برای تو است به اندازه مالامال شدن و پُری آسمانها و زمین

و آنچه که مابین آنهاست و پُری هرآنچه که تو بیشتر از آن  بخواهی،الٰهی تو شایسته ستایش و بزرگی هستی

 مانعی برای آنچه تو عطا نمایی نیست وعطایی به کسی نمی رسد وقتی تو آن را منع نموده باشی،

و نفعی به صاحب تلاش  و ثروت نمی رسد در مقابل قدرت وشُکوه تو )

سجده - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

 [ سجده ]

      سجده:به قر ار گرفتن هفت عضو اصلی بدن شامل  پیشانی و روی بینی ،کف هر دو دست،دو  زانو

و قسمت(زیر) نوک انگشتان دو پا بر روی زمین گفته می شود. در هنگام سجده از این هفت عضو باید پیشانی و روی بینی بدون پوشش باشد.به خاطر اوج فروتنی و تعظیمی که در سجده ها وجود دارد، نزدیکترین حالت انسان برای نیایش و راز و نیاز با اَللّٰه است.سجده شامل :فرود آمدن با آرامش بر زمین بعد از رکوع تا برخاستن از سجده می باشد.

ا برای فرود آمدن و قرارگرفتن در حالت سجده در بهترین حالت از دو روش استفاده می شود .

1 : قراردادن زانوها قبل از دست ها بر روی زمین 2: قراردادن دست ها قبل از زانوها بر روی زمین

در صورت عدم امکان انجام این دو روش،نزدیکترین روش شبیه به این دو حالت.

   رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) در هنگام سجده تعدادی از  أذکار را انتخاب نموده و می خواندند که  از مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

[ سُبْحَانَکَ اللّٰهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِکَ اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِی ]

( پاک و مُنَزَّهی الهی،ای  پروردگارمان، و تورا ستایش می نمایم،الٰهی مرا ببخش  ) صحیح بخاری-صحیح مسلم

[ سُبْحَانَکَ رَبّی وَبِحَمْدِکَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی ]

( پاک و مُنَزَّهی،ای  پروردگارم، و تورا ستایش می نمایم،الٰهی مرا ببخش  ) صحیح مسلم

[ سُبُّوحٌ قُدّوس رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَالرُّوحِ  ]

( بسیار پاک و مُقدس ومُنَزَّه ،پروردگار فرشتگان وجبرئیل (روح الامین) ) -صحیح مسلم –ابن حبان – سنن ابی داود

 [ سُبْحَانَ رَبّیَ الْأَعْلَىٰ  ]1بار،2 بار ویا 3 بار [ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَىٰ وَبِحَمْدِهِ  ]  3 بار

 (پاک و مُنَزَّه است پروردگار بزرگ من) ( و به ستایش او مشغولم )

 [ اَللّٰهُمَّ لَکَ سَجَدْتُ وَبِکَ آمَنْتُ وَلَکَ أَسْلَمْتُ

سَجَدَ وَجْهِی لِلَّذِی خَلَقَهُ وَصَوَّرَهُ وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ تَبَارَکَ اللّٰهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ  ]

( پروردگارا :برای تو سجده نمودم و به تو ایمان آوردم و تسلیم تو شدم،چهره ام سجده می نماید برای ذاتی که آن را آفریده وشکل و زیبایی داده وشنوایی و بینایی در آن نهاده است،با برکت ومبارک است اَللّٰه که بهترین سازندگان است) صحیح مسلم

[ اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِی ذَنْبِی کُلَّهُ،دِقَّهُ  وَ جِلَّهُ ،وَ أَوَّلَهُ  وَ آخِرَهُ ،وَ عَلَانِیَتَهُ وَ سِرَّهُ ]

(پروردگارا :تمام گناهان مرا ببخشای،کوچک و بزرگ،اَوَّل و آخرش، آشکار و نهانش ) صحیح مسلم

[ اَللّٰهُمَّ أَعُوذُ بِرِضَاکَ مِنْ سَخَطِکَ وَبِمُعَافَاتِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ وَأَعُوذُ بِکَ مِنْکَ

لَا أُحْصِی ثَنَاءً عَلَیْکَ،أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَىٰ نَفْسِکَ ]

(پروردگارا:پناه می برم به خشنودیت از خَشمت،وبه عفو ت از عذابت ،الهی به تو پناه می برم از (عذاب)تو

نمی توانم حمد و ثنای تو را( کامل) به جای آورم،تو آن گونه هستی که خود ،خویشتن را ستوده ای ) صحیح مسلم

[ سُبْحَانَ ذِی الْجَبَرُوتِ وَالْمَلَکُوتِ وَالْکِبْرِیَاءِ وَالْعَظَمَةِ ]

( پاک و مُنَزَّه است پروردگار صاحب قدرت و فرمانروایی و بزرگی  و عظمت)(بیشتر در نماز شب گفته شده است ) سنن أبی داود – سنن نسائی

در هر رکعت دو سجده انجام می دهیم ،با گفتن اَللّٰهُ اَکبَر  سر را بلند می نماییم و با مقداری مکث  و گفتن ذکر میان دو سجده مانند  [رَبّ اغْفِرْ  لِی ، رَبّ اغْفِرْ  لِی ] دوباره با گفتن اَللّٰهُ اَکبَر  به سجده می رویم.

نشستن بین دو سجده - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[نشستن بین دو سجده]

            هنگام بلند نمودن سر از سجده اَللّٰهُ اَکبَر  می گوییم،

مقداری مکث نموده و دوباره به سجده می رویم.

(در این مکث در بهترین حالت(زیر) نوک انگشتان

 پای راست را به صورت عمودی  قرار داده

 و روی کف پای چپ (مانند فرش) می نشینیم

به این نوع نشستن إِفتراش گفته می شود.

در تمامی نشستن های نماز غیر از تَحیّات آخر

سنت است به صورت إِفتراش بنشینیم.

در صورتی که حالت إِفتراش میسر نباشد به

 نزدیکترین حالت شبیه به إِفتراش می نشینیم

اگر قادر به عمود گذاشتن(زیر) نوک انگشتان

 پای راست نباشیم می توان روی انگشتان پا را در حالت عمود قرار داد و یا مانند موارد 2 تا5 می نشینیم)

مکث باید به اندازه ای باشد که بدن آرامش یابد و همچنین مدت زمان آن با گفتن برخی از أَذکار  مانند زمان سجده ها طولانی باشد. رسولُ اللّٰه (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ وَ سَلَّمَ) در هنگام نشستن  بین دو سجده برخی از أَذکار  را انتخاب نموده  و می خواندند که از مهمترین آنها موارد زیر می باشند:

[ رَبّ اغْفِرْ  لِی ] 1بار،یا 2 بار  (خداوندا مرا ببخشای)

[رَبّ اغْفِرْ لِی وَارْحَمْنِی وَاجْبُرْنِی وَارْزُقْنِی وَارْفَعْنِی] (در نماز شب گفته شده)

(خداوندا :مرا ببخشای و بر من رحم نما و کوتاهی ام را جبران نما و مرا رزق ده و مقامَم را رفیع گردان)

[اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِی وَارْحَمْنِی،وَاجْبُرْنِی،وَارْفَعْنِی،وَاهْدِنِی وَارْزُقْنِی]

[اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِی وَارْحَمْنِی وَاهْدِنِی وَعَافِنِی وَارْزُقْنِی]

(وَاهْدِنِی :مرا هدایت نما)  ( عَافِنِی:مرا عافیت و تندرستی عطا فرما)