خشوع - آموزش نماز در فقه امام شافعی رحمه الله(کتاب نماز متین 2)

[خُشوع]

     اَللَّهِ مُتعال در وصف چگونگی نماز انسان مؤمن برای رستگاریش چنین فرموده است:

[قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (1) الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ (2)] سوره مؤمنون

(به راستی که مؤمنان رستگار شدند (1) کسانی که در نمازهایشان خاشع هستند(2)) و در سوره دیگر فرموده :

[أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ ...(16)  ] سوره حدید

(آیا برای کسانی که ایمان آورده اند زمان آن نرسیده که قلبهایشان خاشع گرددبا یاد خدا و برای آنچه از حق نازل شده است)

خشوع حالتی  است که در اعماق  قلب از بزرگی و جلال و هیبت اَللّٰه ایجاد می گردد،هنگامی که در نماز  قلب خاشع و ساکن گردد و شخص خود را در  حضور  فرمانروای آسمانها و زمین ببیند ، کسی که به نهان و آشکار ما آگاه است،ذهن به یک مقصود متمرکز شده و اجازه نمی دهد که خیالات در  موارد متفرقه منتشر شود،هر مقدار پایبندی و آگاهی شخص به عبادات و جوانب آن افزایش یابد به همان نسبت خشوع وی نیز افزایش می یابد ،سپس آثار خُشوع و خُضوع در صورت و چشم ها و سایر جوارح نمایان می گردد.از مهمترین دلایل ایجاد خشوع تدبر در آیات قرآن و انتخاب آیات از تمام قرآن، دقت در معانی أَذکارِ رکوع و سجود و تَشهُّد می باشد،یادآوری اینکه خداوند از رگ گردن به ما نزدیکتر است،قرار دادن دست راست روی دست چپ،رعایت سُنَّت های نماز،انتخاب پوشش مناسب و عطر، نگاه به محل سجده وعدم نگاه به اطراف که باعث عدم تمرکز قلب و انحراف در نمازمی گردد دست نزدن به ریش وساعت و سایر اعضای بدن و لباس و انجام ندادن حرکات بیجا و بی دلیل ، قرار دادن کودکان در گوشه های صف در کنار والدینشان و تا حد امکان تربیت اولیه و سپس حضور آنهادر مسجد،هنگام نماز در مکان شلوغ مثل اطراف تلویزیون ومکان دارای تصویر  قرار نگیریم،ذهن خود را از امور دنیوی پیراسته نماییم ،خاموش نمودن گوشی قبل از شروع نماز و در صورت به صدادرآمدن گوشی به آرامی دست را باز نمودن و ساکت نمودن آن بدون وسواس ،زیاد کج ننمودن گردن به نشانه خشوع ظاهری،همراهی با  قرآن و حدیث در خارج از نماز و دوری از گناهان و عدم هم نشینی با اشخاصی که پایبند به امورات دینی نیستند،افزایش تاثیر تلاوت قرآن بر قلب با شناخت معانی و تفسیر آنها و دوری  وعرضه ننمودن  موسیقی بر قلب، توجه به اینکه فرشتگان اعمال ما را می نویسند و به تلاوت ما گوش فرا می دهند. عدم توجه به منزلت نماز و کیفیت آن باعث ایجاد حس سنگینی در ادای نماز می گردد.

امام مالک (رحمه الله) استاد امام شافعی (رحمه الله) اینگونه وی را نصیحت می نماید:"همانا خداوند در قلب تو نوری قرار داده است آن را با معصیت خاموش نگردان، تقوای اَللّٰه را داشته باش که این برای تو شأن و منزلت به ارمغان می آورد."